HSP in een gedigitaliseerde wereld - jongeren
Diepgaande prikkelverwerking en overprikkeling
Het belangrijkste kenmerk van hoogsensitiviteit is de diepgaande verwerking van prikkels. Zintuiglijke en emotionele prikkels komen harder en talrijker binnen en worden ook op een dieper, intenser niveau verwerkt. Om die reden is het belangrijk voor een hoogsensitief persoon om zich op tijd te kunnen terugtrekken om die prikkels te kunnen verwerken en weer tot rust te komen. Als daar geen tijd voor voorzien wordt, kan je overprikkeld geraken. Dan is alles teveel en kan je niet meer normaal functioneren, want je lichaam en brein schreeuwen om rust. Overprikkeling kan zich manifesteren op verschillende manieren: hoofdpijn, snel emotioneel worden, prikkelbaar, concentratieproblemen, vergeetachtigheid, onhandig worden…
Het is belangrijk om af te tasten wat bij jou voor overprikkeling zorgt, hoe je die kan herkennen en om welke manier je opnieuw tot rust kan komen. Dat kan bijvoorbeeld zijn door je af te zonderen, een boek te lezen, even naar buiten te gaan en een frisse neus te halen…
Digitale wereld en sociale media
In de huidige digitale maatschappij is de kans op overprikkeling plots veel groter geworden. Zeker jongeren ontsnappen niet aan de digitale evolutie: sociale media-kanalen als TikTok, Instagram en Snapchat zijn groter dan ooit, alles gebeurt online, inclusief schooltaken…
Die groei is al langer bezig: sinds de mens in steden is gaan leven, met meerderen op kleinere oppervlakte, zijn onze levens alsmaar drukker geworden. De komst van de industrie en daarna van de digitale technologie hebben daar nog een schepje bovenop gedaan. Dankzij (of door de schuld van?) de uitvinding van de gsm en later van sociale media en de smartphone zijn we tegenwoordig ook altijd en overal bereikbaar.
Professor Theo Compernolle, expert binnen ons taalgebied op het vlak van stress en de effecten van hyperconnectiviteit op ons brein, deelde zijn genuanceerde blik op (sociale) media met ons in het artikel ‘Onze smartphone: een zegen of een vloek’ (magazine De Cocon, jaargang 14, editie 79).
Verslavend
Dat continu bereikbaar zijn via sociale media doet ons brein in een voortdurende staat van van alertheid staan. Elke melding die binnenkomt, doet het hormoon dopamine (het gelukshormoon) in je brein opflakkeren. Je voelt je actief en plezierig, het geeft een soort kick. Die kick is echter van zodanig korte duur dat je al snel verlangt naar de volgende, wat zorgt voor stress. Op lange termijn werkt dat verslavend.
Behalve dopamine zijn er nog andere mechanismen aan het werk die sociale media zo verslavend maken. Ten eerste is er de onmiddellijke behoeftebevrediging. Tegenwoordig verwachten mensen binnen de 24u een antwoord op hun mails, en is 5 seconden wachten tot een internetpagina is geladen al te lang.
Ten tweede is er fomo (fear of missing out, de angst om iets te missen), en ook fobe (fear of being excluded, de angst om uitgesloten te worden).
En ten derde is de mens van nature gewoon nieuwsgierig, en zullen we meldingen dus zo goed als altijd openen.
Vergelijken
Een gevaar van sociale media, en dan vooral apps zoals Instagram, is dat je jezelf heel erg gaat vergelijken met anderen. Je ziet namelijk enkel heel erg mooie beelden van fijne, positieve momenten van mensen, en vergelijkt jouw leven met dat van hen. Daarnaast tonen mensen zich online vaak enkel van hun beste kant en op hun beste momenten, en zien ze er dus altijd heel erg goed uit. Dat zorgt voor een onrealistisch beeld van de wereld en hoe mensen eruit moeten zien.
Door het zien van alleen maar mooie dingen, kan je het gevoel krijgen dat jouw eigen leven maar gewoontjes en saai is. Dat kan zorgen voor een deuk in je zelfvertrouwen, omdat je niet kan voldoen aan de (onrealistische) verwachtingen die gecreëerd worden.
Te veel
Elke foto, video, post, aflevering, tekst… die passeert zorgt voor nieuwe prikkels, de hele tijd door. Hersendood scrollen of bingewatchen lijkt misschien onschuldig, maar elke foto, post, aflevering… die je ziet is een extra prikkel. Verder zorgt het passief opdoen van indrukken ervoor dat we die impliciete beelden onthouden. Die beïnvloeden zonder dat je het weet jouw beeld en verwachtingen van de wereld en het leven.
Daarnaast zijn je ogen ook de hele tijd aan een scherm gekleefd, en kunnen ze moeite krijgen met in de verte scherpstellen. Ten slotte ben je tijdens het scrollen en bingewatchen niet in beweging, wat voor je lichaam allesbehalve gezond is.
Wistjedatje
Wist je dat iemand van 17 nu in één dag meer prikkels te verwerken krijgt dan een gemiddelde boer in de Middeleeuwen gedurende zijn hele leven?
Is social media hurting your mental health?
Wat doet sociale media met je? Is het slecht voor je? Velen kennen het fenomeen: elke melding van je gsm meteen willen checken, bang zijn om iets te missen… Angst, depressie, stress blijken samen te hangen met hoog gebruik van sociale media. Als je niet oplet, kunnen die evolueren naar psychische problemen. Wat zijn de oorzaken van die angst, depressie en stress? Bailey Parnell legt helder uit welke factoren meespelen, maar leert ons ook wat je kan doen om gezond om te gaan met sociale media.
Omgaan met de overvloed aan digitale prikkels
Het hoeft dus niet te verbazen dat het mensen soms te veel wordt. En dat zal voor HSP’s rapper gebeuren dan voor niet-HSP’s. Zeker voor HSP’s is het dus van belang om pauzes in te lassen, weg van het digitale en de sociale media.
Mensen beginnen stilaan te beseffen dat we niet zo goed bezig zijn, en er komen tegenbewegingen op gang. Zo gaan studenten bijvoorbeeld massaal naar de bibliotheek om te studeren, zodat ze niet afgeleid worden door Netflix en hun smartphone. Anderen doen hun smartphone weg en schaffen weer een heerlijk ouderwetse (en onverwoestbare) Nokia-gsm aan.
Besef en inzicht is de eerste stap, daarna kan je het probleem effectief aanpakken.
Wat kan je zoal doen om om te gaan met de overvloed aan prikkels die de sociale media en digitale wereld met zich meebrengen? Wij geven een aantal tips.
Gezond multitasken
Een manier om het hoofd te bieden aan die overvloed aan prikkels is al het werk in blokken opdelen. In plaats van alles tegelijk te doen, is het immers veel beter om je taken ná elkaar te doen. Zet gelijkaardige taken samen in één blok en neem na elk blok even pauze. Zorg dat er binnen dat blok zo weinig mogelijk stoorzenders zijn, dus zet je gsm op stil en je wifi uit.
In dode momentjes je mails beantwoorden, wat veel mensen doen, is trouwens de allerslechtste manier om zaken te regelen. Je denkt er nauwelijks over na, en doet het in de rapte. Maak dus ook bewust een blok voor het beantwoorden van mails.
Tijdsbeperking
Een eenvoudige, maar doeltreffende maatregel: beperk de tijd die je doorbrengt online.
Er bestaan toepassingen die jouw gsm of computer blokkeren voor een bepaalde duur die je zelf instelt. Je kan ook samenwerken met anderen en samen je gsm’s wegleggen. Of plan in je agenda wanneer en hoelang je online zal zijn. Het is helemaal oké om niet altijd online te zijn en niet op elke melding meteen te reageren.
Digi-detox
Denk na over wat echt belangrijk is: het zal waarschijnlijk niet die ene wazige foto van een vriend van een collega zijn, noch die prachtige vakantiefoto van alweer een prachtig gephotoshopt lijf op een prachtig gephotoshopt strand. En die Netflixserie blijft heus nog wel even beschikbaar. Veel belangrijker is het om op tijd te bewegen, een frisse neus te halen, echte gesprekken te voeren met mensen die in levende lijve tegenover jou zitten, gezond te eten (i.p.v. een foto van gezond eten te liken), je interesses en passies te ontwikkelen en je hobby’s te beoefenen, enzovoort.
Las eens een zogenaamde “digi-detox” in: afkicken (detoxen) van al het digitale. Zet je smartphone volledig uit of in vliegtuigstand, trek de stekker uit de tv en klap je laptop dicht. Trek de natuur in, lees een boek, ga sporten, drink koffie met een vriend(in), slaap een uurtje extra…
Je kan digidetoxen voor een dag, een paar dagen, een week… tot zelfs een maand.
Dat zal voor velen een uitdaging zijn, dus begin klein: zet een uur voor het slapengaan alle schermen en smartphones uit. Een extra duwtje in de rug nodig? Doe samen met anderen digidetox!
Jezelf vergelijken is de beste manier om ongelukkig te worden
Jezelf vergelijken met al die mooie mensen en prachtige levens die je online ziet, is de beste manier om ongelukkig te worden. Besef dat die foto’s die online komen slechts momentopnames zijn, die geregisseerd en vaak ook bewerkt zijn.
Zoek eens “instagram vs. reality” op: dan vind je honderden voorbeelden van het contrast tussen geregiseerde foto’s en gewone foto’s. Dezelfde vrouw ziet er op de ene foto super goed en slank uit, op de andere wat opgeblazen en moe. Dat heeft echter alles te maken met de houding, lichtinval en camerahoek. En dan hebben we het nog niet eens over alle photoshop en/of platische chirurgie die toegepast wordt…
Jij hebt enkel jezelf waar je het mee moet doen in het leven, dus je kan maar beter gelukkig zijn met jezelf. Er zal immers altijd wel iemand op de wereld een rechtere neus, een plattere buik, langere benen, meer geld of een beter uithoudingsvermogen hebben. Hoe cliché het ook is: jij bent perfect zoals je bent. Blijf dus jezelf, want er zijn nog mensen zoals jij.
Doe zoals de kat en trek je niets aan van wat anderen van je denken.
Volg inspirerende positievelingen
Als je mensen wil volgen op bijvoorbeeld Instagram, volg dan positief ingestelde mensen, die pleiten voor echtheid en die foto’s delen van het leven zoals het echt is. Verwijder iedereen door wie je onzeker wordt over jezelf, en kies in plaats daarvan voor inspirerende, boeiende mensen.
Maak keuzes
Het aanbod aan digitale mogelijkheden is eindeloos: er zijn honderden apps, verschillende sociale media-kanalen, honderden series, enzovoort.
Je kan toch nooit alles zien of volgen, want daarvoor is het leven eenvoudigweg te kort, dus maak keuzes. Stel een top 3 op van series die je wil zien, en bekijk die 3 dan na elkaar. Weeg apps tegen elkaar af: wat heb je echt nodig en wat eigenlijk niet? Kies enkel die apps die je echt nodig hebt.
