Belang van een begripvolle omgeving
Het model van differentiële susceptibiliteit
In 2007 maakte Jay Belsky een model op om groepen te onderscheiden op basis van hun zogenaamde differentiële susceptibiliteit (DST). Met die term duidt hij aan dat mensen verschillend reageren en zich op verschillende manieren (emotioneel) ontwikkelen naargelang hun ervaring en de kwaliteit van de omgeving. In de context van hoogsensitiviteit kunnen we drie groepen onderscheiden, zoals hieronder afgebeeld wordt.
(De derde groep behoort niet tot het model van de differentiële susceptibiliteit maar werd onderscheiden door HSP Vlaanderen.)
Niet alle HSP’s ondervinden problemen van hun hoogsensitiviteit.
De eerste groep zijn zij die in hun jeugd en opvoeding werden erkend en gesteund in hun gevoeligheid. Zij hebben veelal weinig tot geen last van hun hoogsensitiviteit en ervaren het als een positief gegeven. In persoonlijke contacten en/of in een werkcontext weten zij hun talenten vaak positief aan te wenden, met hoge posities op de sociale ladder als gevolg.
De tweede groep zijn zij die als kind minder gesteund zijn in hun gevoeligheid. Door een tekort aan zelfkennis en zelfinzicht hebben ze niet goed leren omgaan met hun hoogsensitiviteit. Daardoor krijgen ze vaak last van zware vermoeidheid en overprikkeling, waardoor hun dagelijks functioneren zwaar onder druk komt te staan.
De derde groep ten slotte, zijn zij die vanuit de tweede groep een – al dan niet chronische – stressgerelateerde aandoening ontwikkelen.
De tweede en derde groep vinden een groot struikelblok in de stressgevoeligheid ten gevolge van de diepgaande verwerking van informatie. Doordat vooral deze twee groepen de meeste aandacht hebben gekregen, heeft hoogsensitiviteit een negatieve bijklank gekregen. Mensen associëren de term al snel met ‘overgevoelig’, ‘overemotioneel’ of ‘zwak’. Echter, het is niet de hoogsensitiviteit die voor problemen zorgt, het is of je erin gesteund werd en wordt en ermee hebt leren omgaan. Niet alle HSP’s ondervinden dus problemen van hun hoogsensitiviteit!
Natuurlijk mogen we niet ontkennen dat hoogsensitieve personen het in de ratrace van de huidige maatschappij vaak moeilijk hebben om hun plek te vinden. Maar eenmaal ze hun draai gevonden hebben en hun ding kunnen doen, zijn ze tot enorm veel in staat. Wanneer zij hun passie gevonden hebben en hun tanden erin kunnen zetten, kunnen zij de motor zijn van hele bewegingen, organisaties en bedrijven. Zij blijken dan ook vaak inspirerende leiders, loyale medewerkers, uitmundende bemiddelaars en gedreven persoonlijkheden die onontbeerlijk zijn in onze maatschappij.
Bron: Van den Daele, I., T’Kindt, L., Mijn kind is hoogsensitief, 2018, Lannoo.
Het belang van een begripvolle omgeving
Wist je dat belangrijke personen uit de omgeving, zoals ouders en leerkrachten, die hoogsensitiviteit (h)erkennen, het verschil kunnen maken bij de ontwikkeling van hoogsensitieve kinderen en jongeren?
Wistjedatje ontwikkeld door HSP Vlaanderen, voor de Te Gek!?-campagne ‘Hoogsensitiviteit (h)erkend?’ (2018-2019)
Uit onderzoek is gebleken dat een begripvolle omgeving van groot belang is voor de positieve ontwikkeling van het hoogsensitieve kind. Als ouder of leerkracht kan je een grote invloed uitoefenen op de ontwikkeling van hoogsensitieve kinderen en jongeren. Dat heeft te maken met de hierboven beschreven ‘differentiële susceptibiliteit’ waarbij de kwetsbare (‘susceptibele’) kinderen en jongeren meer negatieve gevolgen ervaren onder moeilijke omstandigheden, maar tegelijk meer positieve gevolgen ervaren in optimale omstandigheden.
Volgens een empirisch onderzoek van Elaine Aron blijkt dat 40% van hoe een hoogsensitief kind omgaat met zijn hoogsensitiviteit voortkomt uit erfelijkheidsfactoren. 60% daarvan wordt beïnvloed en bepaald door omgevingsfactoren.
Gezien hoogsensitiviteit voor 60% bepaald en beïnvloed wordt door omgevingsfactoren, maakt de omgeving – met name begripvolle ouders, grootouders en leerkrachten – dus een groot verschil tijdens de opvoeding. Familie en leerkrachten, en andere opvoeders, kunnen écht het verschil maken.
Last of kracht?
Wanneer een hoogsensitief kind niet voldoende gesteund wordt en dus niet goed leert omgaan met zijn of haar hoogsensitiviteit, kan dat uitmonden in bv. stress en een laag zelfvertrouwen, en bestaat er een risico op problemen (leer-, gedrags-, emotionele en/of sociale problemen). Hoogsensitiviteit wordt dan vaak als een last beschouwd, hoewel het kenmerk op zich geen probleem hoeft te zijn.
Een hoogsensitief kind daarentegen dat opgroeit met voldoende sociale steun, dat ruimte en rust krijgt en voor wie begrip wordt opgebracht, zal sneller uitgroeien tot een evenwichtige, veerkrachtige volwassene die zijn of haar hoogsensitiviteit als kracht beschouwt.
