Kenmerken en misvattingen
Kenmerken
Elk kind is anders, en dat geldt ook voor alle hoogsensitieve kinderen of HSK’s. Niettemin zijn er toch een aantal gemeenschappelijke kenmerken waaraan je ze kan herkennen. Als een kind verschillende van onderstaande kenmerken vertoont, is de kans groot dat hij of zij hoogsensitief is.
Hoogsensitieve kinderen
- Merken kleine veranderingen sneller op.
- Hebben een sterk ontwikkelde intuïtie.
- Zijn heel creatief en fantasierijk.
- Zijn beelddenkers en leren visueel.
- Beleven hun emoties op zeer intense manier… stemmingen kunnen bij overprikkeling dan ook snel omslaan.
- Zijn gevoelig voor: gewelddadige beelden, plotse veranderingen, heimwee, harde geluiden, bepaalde kledingstoffen, felle kleuren en geuren, enzovoort.
- Vallen op omdat ze erg ijverig en wijs, of net teruggetrokken en verlegen zijn. (In het laatste geval kan het zijn dat je hen zelfs niet echt opmerkt in een groep).
- Zijn snel ontroerd.
- Dromen en fantaseren veel.
- Zijn zorgzaam en (zelf)bewust.
- Verwerken de dingen op een dieper niveau, wat zich bijvoorbeeld kan uiten in het stellen van lastige vragen.
- Hebben een sterk ontwikkeld inlevingsvermogen.
- Hebben een groot rechtvaardigheidsgevoel.
- Merken veel (meer) details en nuances op (en voorzien gevolgen van situaties).
- Houden van stilte en rust (ook al geven ze soms die indruk niet).
- Raken makkelijk overprikkeld en geagiteerd.
- Werken graag in hun eigen tempo en volgens hun eigen systeem.
- Zijn behoedzaam bij nieuwe en mogelijk 'gevaarlijke' situaties.
- Hebben vaak verborgen talenten (die ze zelf onderschatten).
- Voelen zichzelf vaak 'anders', minderwaardig en vlug beschuldigd.
- Voelen stemmingen en emoties van anderen sterk aan (en nemen ze vaak over).
- Zijn vaak perfectionistisch en faalangstig (wat tot onderpresteren kan leiden).
- Zoeken authentiek contact, diepe verbondenheid en bevestiging in hun omgeving.
Vermoed je dat je kind hoogsensitief is?
Neem dan de test voor kinderen af, samen met je kind.
Misvattingen over hoogsensitieve kinderen
Het gedrag kan lijken op...
Een aantal van de hierboven opgesomde kenmerken komen echter niet uitsluitend voor bij hoogsensitiviteit, wat kan zorgen voor verwarring. Zo komt aandacht voor details, diepgaande verwerking en creativiteit ook voor bij hoogbegaafdheid; trekken ook mensen met ASS (Autisme Spectrum Stoornis) zich graag terug in een prikkelarme omgeving om op te laden na overprikkeling; en zijn ook mensen met ADHD (Aandachtstekort-Hyperactiviteitsstoornis) vaak dagdromers en gemakkelijk afgeleid. Het gebeurt verder ook dat ADHD en ASS verward worden met hoogsensitiviteit omdat sommige uiterlijke gedragingen gelijkend zijn op momenten van overprikkeling.
Bij ADHD en ASS gaat het echter om een aandoening of stoornis, vermeld in de DSM-5, met gedragingen die zich àltijd voordoen (en dus niet enkel bij overprikkeling). Die stoornissen hebben verder ook nog hun specifieke kenmerken die verschillend zijn van die van hoogsensitiviteit. Dat wil zeggen dat er naast bijvoorbeeld dagdromen nog aan een heel aantal andere criteria moet worden voldaan om de diagnose ADHD te kunnen stellen. Hoogsensitiviteit is trouwens een aangeboren karaktereigenschap, geen stoornis. HSP Vlaanderen pleit er dan ook voor om ‘HSP’ niet echt als een etiket te gebruiken, maar een naam voor het concept is nu eenmaal nodig om erover te kunnen praten.
Verwarring en verkeerde diagnoses
Vaak zie je bij kinderen enkel het topje van de ijsberg. Er gaat veel meer in het kind om dan enkel dit zichtbare gedrag. De “kennis” en het “kunnen” liggen als het ware onder het wateroppervlak. Daarin spelen persoonlijke eigenschappen een belangrijke rol: waarden en normen van het kind, die pas vastgesteld kunnen worden na een langdurige observatie.
Er bestaat dus gevaar voor het te snel trekken van conclusies en een hoogsensitief kind verwarren met een kind met ASS/ ADHD/hoogbegaafdheid, doordat het gedrag aan de buitenkant hetzelfde is of lijkt. Enige voorzichtigheid is dus geboden bij het plakken van een etiket op een kind. Verder zijn diagnoses nooit zwart of wit: ADHD kan samen met hoogsensitiviteit voorkomen, of autisme met hoogbegaafdheid, enzovoort.
De juiste diagnose/vaststelling is belangrijk om bepaald gedrag te begrijpen, en om de stap te zetten naar de juiste manier van begeleiden. Het belang van een correcte diagnose kan niet onderschat worden: een goede diagnose zorgt voor juiste begeleiding, gaat stigmatisering tegen en zorgt ervoor dat kinderen volwassenen en hulpverleners leren vertrouwen. Dat is niet het geval als ze verkeerd begeleid worden en zich onbegrepen voelen.
Boeken over hoogsensitieve kinderen
Mijn kind is hoogsensitief, wegwijzer voor ouders, leerkrachten en hulpverleners door Ilse Van den Daele en Linda T’Kindt.
Het boek is verschenen in de succesvolle en zeer gewaardeerde opvoedingsreeks van Lannoo.
Ilse Van den Daele en Linda T'Kindt hebben een fantastische klus geklaard. Ze geven op wetenschappelijk verantwoorde wijze inzicht in het verschijnsel hoogsensitiviteit en tegelijkertijd weten zij de praktijk centraal te stellen.
