Gezondheid
Hoogsensitiviteit en gezondheid
Hoe je het ook draait of keert, in onze huidige hectische samenleving is hoogsensitiviteit een belangrijke risicofactor voor stressgerelateerde aandoeningen. Door de diepgaandere prikkelverwerking die typisch is voor HSP’s, zullen zij sneller en meer stress ervaren. Daarom hebben ze ook behoefte aan meer rust en pauzemomenten om alle prikkels verwerkt te krijgen en hun systeem te laten ontspannen.
Wist je dat?
Wist je dat … hoogsensitieve personen voldoende recuperatietijd nodig hebben om bewust te kunnen omgaan met de signalen die hun lichaam hen geeft?
Wistjedatje ontwikkeld door HSP Vlaanderen, voor de Te Gek!?-campagne ‘Hoogsensitiviteit (h)erkend?’ (2018-2019)
Uiteraard zullen stressgerelateerde aandoeningen zoals burn-out, depressie, CVS, fibromyalgie … niet bij alle HSP’s voorkomen, want wie zijn of haar hoogsensitiviteit (h)erkend, er goed mee kan omgaan, en gesteund wordt door hun omgeving, ondervindt meestal weinig last. Je eigen grenzen (h)erkennen en communiceren, goed voor jezelf zorgen, enzovoort, helpen om je mentale gezondheid te bewaken. Gezond eten, voldoende beweging, frisse lucht en zonlicht kunnen daarnaast helpen om je fysieke weerstand te verstevigen. Voldoende, kwalitatief en regelmatig slapen ondersteunen die weerstand nog verder. Wie de rust weet in te lassen, die we hierboven vermeldden, om te recupereren van alle indrukken en prikkels, zal dus niet zozeer risico lopen op een stressgerelateerde aandoening.
Laat het niet te ver komen
Toch is waakzaamheid geboden. Het start veelal heel envoudig, met wat vermoeidheid. Die schijnt dan vervolgens maar niet over te gaan. De “gewone” vermoeidheid wordt er één waar je niet van recupereert, ook niet na een paar goede nachten slaap, en die minstens een paar weken en maanden aanhoudt. Je krijgt opmerkingen als ‘iedereen is wel eens moe’, ‘doorzetten, toon een beetje wilskracht’, ‘je laat het toch niet hangen’. En dus ga je door, waarna er andere kwaaltjes beginnen opduiken. Voortdurend hoofdpijn, je spijsvertering die van slag is… En toch ga je nog steeds door, tot je op een dag een ernstige krak krijgt.
Die krak, of crash, kan vanalles zijn: depressie, burn-out, CVS (chronisch vermoeidheidsyndroom), fibromyalgie, noem maar op. Al die aandoeningen zijn stressgerelateerd want ze zijn ontstaan doordat je continue in een stresstoestand hebt geleefd, en niet voldoende hebt gerust (noch mentaal, noch fysiek). Je lichaam geeft je aan dat het genoeg is geweest. Je hoofd wil misschien nog wel verder gaan, maar je lichaam zegt: ‘Stop, mijn batterij is leeg’. Dan is het hoog tijd om voor jezelf te zorgen en misschien zelfs al 5 na 12!
Gelukkig is HSP Vlaanderen er voor jou, en helpen wij jou daarbij. Bekijk zeker ook eens onze tips voor zelfzorg, en lees hieronder meer over hoe je je geestelijke/ mentale en fysieke gezondheid kan bewaken.
Mentale gezondheid
We sommen hieronder een aantal problemen op die vaak voorkomen bij HSP’s op vlak van hun geestelijke gezondheid. Daarmee willen we niet zeggen dat élke HSP hiermee worstelt, maar deze problemen duiken wel regelmatig op. Weet dus dat je niet alleen bent als je (één van) onderstaande situaties herkent.
Gelukkig kan je aan je geestelijke gezondheid werken, en geven wij je bij elk onderwerp alvast enkele tips. Uiteraard kan je je ook altijd verder inlezen in het thema hoogsensitiviteit en aanverwante thema’s, deelnemen aan onze lezingen of workshops, of een beroep doen op professionele hulp.
Laag zelfbeeld
Wellicht wist je lange tijd niet dat je hoogsensitief was. Je voelde je wel vaak “anders” dan de anderen en dacht misschien dat er iets mis was met jou. Vaak schoof je je eigen noden aan de kant om erbij te horen en “aanvaard” te worden. Ook al voelde je misschien dat je rust nodig had, toch mengde je je tussen mensen om aan de sociale verwachtingen te voldoen. Het zich “anders” voelen kan leiden tot een lager zelfbeeld, waarbij je jezelf ook als “minder” of “zwakker” gaat zien dan anderen, omdat je heftiger reageert op dingen, emoties dieper en intenser ervaart, niet goed om kan met drukte… Zaken waar ook anderen jou op wijzen: ze vinden je “overgevoelig” en “zwak”.
Wanneer je hoogsensitief bent, wil dat niet zeggen dat er iets “mis” met je is. Het is immers een aangeboren karaktereigenschap die zeer waardevol kan zijn. En maar liefst één op vijf mensen is hoogsensitief, dus er zijn nog zeer veel anderen die “anders” zijn, net zoals jij. Hoogsensitiviteit heeft absoluut haar voordelen en kwaliteiten, waarvan een groot empathisch vermogen, creativiteit, oog voor detail en een groot verantwoordelijkheidsgevoel er slechts enkele zijn. Leer jezelf en jouw kwaliteiten ontdekken en cultiveer die. Wanneer je trouw blijft aan wie je écht bent, krikt je zelfvertrouwen vanzelf op, krijg je een positiever zelfbeeld, en zullen ook anderen jouw waarde écht zien.
Weet je niet waar te beginnen? Lees boeken over hoogsensitiviteit, volg HSP Vlaanderen via deze website of op Facebook, neem deel aan één van onze lezingen of cursussen, of neem een kijkje op onze therapeutenpagina voor professionele hulp bij je ontwikkelingsproces.
Schuldgevoelens
Hoogsensitiviteit gaat vaak gepaard met (onterechte) schuldgevoelens. Je wil in die mate graag gezien worden (vaak als tegenreactie op het gevoel “anders” te zijn), dat je voor iedereen goed wil doen. Een onmogelijke en ongezonde opdracht, want het verscheurt je voortdurend en voedt je schuldgevoelens. Je kan immers niet altijd en voor iederéén goed doen. Het is dus van belang je prioriteiten te stellen.
Je denkt misschien dat je geen reden hebt om je slecht te voelen (want je niet-hoogsensitieve collega klaagt toch ook niet over het lawaai op kantoor?) of je bent wellicht bang dat andere mensen kwaad zijn om je keuzes, omdat ze dingen van jou verwachten. Wel, dat kan, en sommige mensen begrijpen het ook écht niet. Die mensen proberen ‘overtuigen’ lukt toch niet. Dan blijf je immers tegen een muur lopen en verspil je kostbare energie. Leer dat accepteren en kies vervolgens voor je eigen gezondheid. De mensen die jou ook dan (blijven) respecteren, wanneer je voor jezelf kiest, zijn blijvers. Koester hen!
Als jij rust en tijd nodig hebt, is dat jouw volste recht. Weet alvast dat wanneer je eerst goed voor jezelf zorgt, je ook een betere mama, papa, collega, vriend(in), echtgeno(o)t(e), enzovoort kan zijn!
Stemmingswisselingen
Hoogsensitieve mensen kunnen last hebben van stemmingswisselingen wanneer ze overprikkeld zijn. Het ene moment voelen ze zich euforisch, het volgende is alles hen te veel. Leer aandachtig te zijn voor de mate waarin je geprikkeld bent en leer begrijpen waarom je anders reageert in verschillende omstandigheden. Houd eventueel een dagboek bij waarin je noteert welke zaken voor overprikkeling zorgen, en ga eveneens op zoek naar manieren die voor joù werken, om die overprikkeling te laten wegebben.
Onze tips voor het voorkomen, aanpakken en vermijden van overprikkeling vind je hier.
Grenzen stellen
Grenzen stellen betekent bewuste keuzes maken om jezelf niet langer aan de kant te schuiven. ‘Nee’ zeggen tegen het ene, betekent ‘ja’ zeggen voor het andere. Als je ‘nee’ zegt tegen nog iets gaan drinken op vrijdagavond, zeg je immers ‘ja’ tegen jezelf. Je maakt dan namelijk tijd voor jezelf, om te ontspannen, om op te laden, om je zintuigen tot rust te brengen…
Dat grenzen stellen kan op verschillende vlakken, zowel op persoonlijk als carrièrevlak. Hoe beter je jezelf en je hoogsensitiviteit leert kennen (zelfinzicht), hoe beter je jouw grenzen kan leren kennen en stellen. Eenmaal je je eigen grenzen hebt verkend, kan je daarover ook communiceren naar anderen toe. Wees eerlijk en duidelijk, want anderen kunnen niet ruiken of gissen wat jij voelt of nodig hebt. Hoe duidelijker jij communiceert, hoe beter anderen rekening kunnen houden met jou.
Mens sana in corpore sano.
Fysieke gezondheid
Niet enkel je geestelijke gezondheid is zeer belangrijk om te bewaken, maar uiteraard is je fysieke gezondheid op z’n minst even belangrijk. Mens sana in corpore sano, wisten de oude Romeinen al: een gezonde geest in een gezond lichaam. Dat geest en lichaam één zijn, wordt trouwens steeds meer duidelijk. De samenhang tussen je fysieke en mentale gezondheid is bovendien veel groter dan de meeste mensen beseffen.
Zo schreef dokter Michael Mosley in zijn boek Het slimmedarmendieet hoe we lang gedacht hebben dat een depressie in het brein ontstaat, maar dat er steeds meer bewijs is dat het in de darmen gebeurt. Het fragmentarisch of gespecialiseerd benaderen van ziektes en kwaaltjes stoot daardoor ook op steeds meer weerstand, en de holistische benadering, die het geheel van geest en lichaam bekijkt, vindt steeds meer ingang.
Hier zijn onze tips om goed voor je lichaam te zorgen, want als je hoogsensitief bent, uit zich dat ook op fysiek vlak. Mogelijk heb je als HSP immers sneller last van pijn, wordt je gemakkelijk afgeleid door een opgeblazen gevoel in je buik, door honger of door (licht) verstopte sinussen… Het zenuwstelstel van HSP’s is immers een stuk gevoeliger dan dat van niet-HSP’s. Prikkels vanuit je eigen lichaam zijn ook prikkels, en kunnen daarom ook bijdragen aan afgeleid zijn of zelfs overprikkeling. Om die reden is het belangrijk om naar je lichaam te luisteren en het heel goed te verzorgen. Je hebt er immers maar één exemplaar van en moet het daarmee doen voor je hele leven!
Wist je dat ... een hoogsensitief persoon sneller dingen opmerkt maar intense prikkels ook eerder als lastig of als pijnlijk ervaart, wat kan leiden tot een verhoogde psychische kwetsbaarheid?
Luister naar je lichaam
Hoogsensitieve mensen hebben een diepere prikkelverwerking en een gevoeliger zenuwstelsel. Daarom is het extra belangrijk om te luisteren naar de signalen van je eigen lichaam en voldoende rust te nemen. Zie je lichaam als je beste vriend en eerste raadgever. Een gezonde geest in een gezond lichaam is de boodschap! Je zal ook merken dat, hoe beter je naar je lichaam luistert en het verzorgt, hoe sterker je in je kracht gaat staan.
Mogelijk weet je echter niet goed hoe je dat precies doet, luisteren naar je lichaam. Je mag dat heel letterlijk opvatten: installeer je eens voor een halfuur op een rustige, stille plek en voel. Ga in gedachten je hele lichaam af en stel vast wat je voelt. Stijve nek, wellicht? Opgeblazen buik? Verkrampte kuitspieren?
Neem regelmatig de tijd om een luister-naar-je-lichaam-pauze in te lassen en probeer je vaststellingen te koppelen aan mogelijke oorzaken. Die stijve nek en verkrampte kuiten kunnen bijvoorbeeld veroorzaakt worden door te gespannen te zitten werken aan je bureau, en die opgeblazen buik komt wellicht door een teveel aan suikers of gluten.
Gezonde voeding
Bij HSP’s komen bepaalde intoleranties significant meer voor dan bij niet-HSP’s. Dat kan bijvoorbeeld een lactose-intolerantie of glutenintolerantie zijn. Heel wat fysieke en psychische klachten (zoals angsten, depressieve gevoelens, darmklachten en misselijkheid) vinden hun oorsprong in dergelijke voedselintoleranties. Ga zeker langs bij een specialist om je te laten testen wanneer je niet goed in je vel zit en onverklaarbare lichamelijke klachten ervaart.
Niet elke HSP heeft trouwens bepaalde intoleranties, maar vaak wel bepaalde gevoeligheden. Dat wil zeggen dat een kleine hoeveelheid melk, bijvoorbeeld, niet voor problemen zorgt, maar een grote hoeveelheid wel. Door zaken te elimineren uit je eetgewoontes, kan je ontdekken wat voor intoleranties zorgt, en wat voor gevoeligheden. Pas je eetgewoontes aan, verminder of schrap bepaalde zaken, en beperk of schrap suikers zoveel mogelijk.
Daarnaast is het voor iedereen, niet enkel voor HSP’s, uiteraard van belang om gezond en gevarieerd te eten. Veel groeten en fruit, veel water drinken, afwisselen tussen vlees, vis en vegetarisch … Frietjes eten, bijvoorbeeld, mag uiteraard nog altijd, maar je kan het opgeblazen gevoel wel vermijden of verminderen door die dag extra groenten en fruit te eten, of door het de dag ervoor en erna bij een bescheiden maaltijd te houden. Zo geniet je van je frietjes zonder achteraf last te hebben!
Lichaamsbeweging
Dat een gezonde portie lichaamsbeweging een essentieel deel is van een evenwichtige levensstijl, is niets nieuws. Toch doen nog heel veel mensen veel te weinig aan sport en verkiezen ze de auto boven de fiets of de lift boven de trap. Lichaamsbeweging heeft nochtans heel veel invloed, en zorgt voor een goed humeur, meer energie, een helderder hoofd en een beter gewicht. Bovendien bestrijdt voldoende beweging tal van gezondheidsproblemen en ziekten. Bij het sporten komt o.a. dopamine vrij, ook wel het ‘geluksstofje’ genoemd, waardoor je je bijzonder goed gaat voelen tijdens en na het sporten (ook wel gekend als de runner’s high). Er komen ook serotonine (o.m. een natuurlijke pijnbestrijder) en endorfines vrij, waardoor je beweging en sport leuk gaat vinden en wilt blijven doen. Hoe meer serotonine er in je lichaam circuleert, hoe meer energie je hebt en hoe frisser je geest wordt.
Heb je een druk leven? Toch kan je eenvoudig meer beweging inbouwen! Wandel rond terwijl je telefoneert, neem de trap i.p.v. de lift wanneer het over minder dan 4 verdiepen gaat (na een week of twee gaat dat al stukken vlotter), neem eens de fiets i.p.v. de auto voor een kleine boodschap of een bezoek dat niet te ver weg is… Neem tussendoor op het werk regelmatig 5 minuutjes pauze en loop rond de blok, de trap op en af, of doe ter plekke een paar oefeningen. Online en in verschillende apps vind je tegenwoordig heel veel inspiratie voor kleine, korte oefeningetjes op kantoor.
Relaxatie en meditatie
Door te relaxeren en te mediteren komt je lichaam in een rusttoestand, waarin prikkels verwerkt kunnen worden. Erna voel je je kalmer, heb je opnieuw energie en functioneer je beter. Hoogsensitieve mensen hebben meer impulsen en indrukken van binnen- en buitenuit te verwerken. Dat lukt beter door rust te nemen, te mediteren en te ontspannen (wandelen, schrijven, tekenen, lezen…), en zelfs door gewoon te zitten niksen.
Barbara Sarafian zei ooit in ons magazine De Cocon: “Ik heb lang in de hoek van een zetel gezeten en heb achteraf beseft dat dat keihard werken was. Een HSP mediteert veel meer dan hij zelf beseft. Alleen zit er een soort schuldgevoel bij omdat je denkt iets concreets en actiefs te moeten doen. Wat je daar doet: het verwerken, benoemen, veroordelen, is eigenlijk keihard werken. Mentaal werk is nog altijd anders dan rationeel werk. Het is tot rust komen door het allemaal nog eens vast te nemen en ernaar te kijken.”
Ik heb lang in de hoek van een zetel gezeten en heb achteraf beseft dat dat keihard werken was.
Voor beginners op vlak van relaxatie en meditatie zijn er tegenwoordig online en in apps veel hulpmiddelen te vinden, voor tal van verschillende soorten methodes en oefeningen. Ook bestaan er intussen veel boeken om te leren mediteren, en zijn er cd’s en online video’s (op Youtube, bijvoorbeeld) die jou begeleiden in je meditatie- en/of relaxatieoefeningen.
De invloed van meditatie op de hersenen en de rest van het lichaam is trouwens recentelijk (2019) nog bewezen door Dr. Steven Laureys, neuroloog, wat bij beschrijft in zijn boek Het No-nonsense Meditatieboek (ga naar onze boekenpagina en filter op 'voor volwassenen'). Een absolute aanrader!
The power of vulnerability | Brené Brown
Brené Brown bestudeert menselijke verbinding: ons vermogen tot empathie, behoren tot, liefhebben.
In deze pittige en met humor doorspekte lezing, deelt ze een diepgaand inzicht uit haar onderzoek. Een inzicht dat haar op een persoonlijke zoektocht deed gaan om zowel zichzelf als de mensheid te begrijpen. Kwetsbaarheid is wat maakt dat mensen zich waardig en geliefd durven en kunnen voelen, wat maakt dat je jezelf en anderen kan liefhebben ondanks imperfecties, wat maakt dat we in staat zijn tot verbinding. Want verbinding is wat ons mensen maakt.
Voor iedereen die wil leren zich kwetsbaar – en authentiek – op te stellen in het leven, en voor iedereen die kwetsbaarheid zwak of onnodig vindt.
Listening to shame | Brené Brown
Het vervolg op Brené Browns TEDtalk “The Power of Vulnerability”.
Schaamte is een onuitgesproken epidemie, het geheim achter verschillende vormen van ‘gebroken gedrag’. In deze TEDtalk verkent Brown wat er kan gebeuren wanneer mensen hun schaamte recht in het gezicht kijken. Want haar inzicht over kwetsbaarheid, dat ze in haar vorige TEDtalk uiteenzette, kwam oorspronkelijk voort uit haar studies naar schaamte. Ze vertelt met humor, menselijkheid en kwetsbaarheid hoe ze pijnlijke dingen geleerd heeft over zichzelf, over kwetsbaarheid en over schaamte.