In De Cocon met.... Dirk De Wachter
Dirk De Wachter is psychiater-psychotherapeut en diensthoofd systeem- en gezinstherapie aan het Universitair Psychiatrisch Centrum van de KU Leuven, campus Kortenberg. Hij is opleider en supervisor in de gezinstherapie in verschillende centra in binnen- en buitenland en staat bekend omwille van zijn uitgesproken meningen op maatschappelijk vlak. We gingen ons licht opsteken over zijn mening rond hoogsensitiviteit.
Over hoogsensitiviteit
‘Hoogsensitiviteit staat gelukkig niet als diagnose vermeld in de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Het nadeel daarvan is dat het dus zogezegd niet bestaat en daarom krijgt het moeilijk voet aan grond in de medische wereld. Het voordeel is dat we daardoor kunnen kijken naar de mens in een breder concept, voorbij het diagnostisch etiket. In de Verenigde Staten dreigt echter het gevaar van ervaringsdeskundigenbewegingen die pleiten voor een opname in de DSM, zodat juridische erkenning verkregen kan worden inzake werkonbekwaamheid. Dat is gevaarlijk, want door al te activistisch aanwezig te zijn kan de term verdwijnen in een hoekje van het diagnostisch label. Om dat te voorkomen, moeten we bij de communicatie rond hoogsensitiviteit het thema met opgeheven hoofd naar voor blijven schuiven, de nadruk leggen op de meerwaardes en nuances brengen om bijvoorbeeld ook te vermijden dat mensen zich in een slachtofferrol plaatsen. Het is hierbij dan ook van groter belang om de gevoelige mensen aan de basis te mobiliseren: zij bezitten de kracht om de medische wereld bewust te maken van wat hoogsensitiviteit inhoudt.’
Gevoel moet je koesteren in een ongevoelige wereld.
Geen diagnose
‘Wanneer iemand een diagnose krijgt, valt de echte persoon achter de diagnose vaak weg… Daarom is het een voordeel dat hoogsensitiviteit geen diagnose is! Daarin zit de echte kracht. Dat is tegelijk ook de reden waarom ik niet voor etiketten ben. Ik kan begrijpen dat de mens erkenning, rust en oorzaken vindt in een diagnose, maar ik zeg het nogmaals: een mens is meer dan zijn diagnose alleen. Hoe gaat het met jou, met je vrouw en je kinderen, wat leeft er in jouw wereld, wat is jouw leven? Daar draait het om'.
Iedereen borderline?
‘In mijn boek Borderline Times noem ik iedereen een patiënt met borderline, maar dat wil niet zeggen dat ik de diagnose borderline ridiculiseer. Ik wil geen diagnoses banaliseren en de patiëntenbeweging staat daarin gelukkig ook achter mij. Maatschappelijk gesproken bedoel ik met dergelijke uitspraken niet, dat het niet lastig kan zijn om als zeer gevoelige mens door het leven te gaan, maar vooral dat de ongevoeligen die doordrammen en zich niets aantrekken, het echte probleem vormen. Laat ons gevoelens vooral koesteren want hoogsensitieve mensen kunnen in hun gevoeligheid voor anderen iets betekenen.
Door de massa doordrammende ongevoeligen te pas en te onpas in de media te brengen en lastige dingen te blijven benoemen, kunnen we meer gevoeligheid in de leukigheid-maatschappij krijgen. Ondanks dat ik telkens applaus krijg van diegenen die mij gunstig gestemd zijn, draait de wereld door alsof niemand er oren naar heeft. Het kan frustraties opwekken, maar doorzetten is de boodschap!
Gevoel moet je koesteren in een ongevoelige wereld. De kracht van organisaties als HSP Vlaanderen ligt bij de mensen aan de basis, zij die het aan den lijve ondervinden.’
Individueel of maatschappelijk probleem?
Hoogsensitiviteit wordt bekeken als een probleem van een individu, straffer nog, het is de schuld van het individu. Je moet maar de juiste pillen nemen of een assertiviteitscursus volgen.
De kracht van organisaties als HSP Vlaanderen ligt bij de mensen aan de basis, zij die het aan den lijve ondervinden.
Een speedboot die steeds sneller gaat
‘Er wordt echter totaal geen rekening gehouden met de context, met de stress. Men leeft meer en meer naar het idee T.I.N.A. (there is no alternative), waardoor mensen steeds vaker uitvallen. Mensen worden werkelijk uitgeperst als citroenen. Ik stel het vaak voor aan de hand van volgende metafoor. We leven in het Westen op een speedboot die steeds sneller gaat; steeds meer mensen kunnen de moordende snelheid niet meer aan en vallen omwille van onder andere hun gevoeligheid en hun positie (aan de rand van de boot in plaats van in het midden) uit de boot.
Ze komen in de reddingsboten van Dirk De Wachter en andere hulpverleners terecht. Als psychiater kunnen we mensen die monddood gemaakt werden door het stigma van hun diagnose een stem geven. Hoe langer je echter in zo’n boot zit, hoe kleiner de kans dat je de Westerse speedboot nog inhaalt. Dat er iets in de maatschappij dient te veranderen staat vast.
Een verstandige vraag is of de maatschappij daarvoor eerst ineen dient te storten. De geschiedenis van de mensheid bewijst dat er een oorlog of een revolutie nodig is eer er verandering komt. Onze hoop ligt daarom ook bij de jeugd: de nieuwe generatie jongeren die onze toekomst vormen. Zij zullen moeten leren ‘neen’ zeggen en op een plezante manier vernieuwen en modelleren. Want in het consumptiesysteem van vandaag wordt men gedreven door idealisme en wordt de balans telkens geforceerd.
De speedboot zou eigenlijk meer een zeilboot moeten worden. Een boot die trager leert varen en bedachtzaam rekening houdt met alle inzittenden, die iederéén meeneemt in de tocht in plaats van voor een kleinere groep het maximum uit de brand te slepen. Het zullen de gevoeligen en de zieken zijn, zij die zeggen ‘Ik kan niet meer’, die de kentering zullen brengen. Zij weten immers exact waar het schoentje wringt. Zij moeten diegenen vooraan in de boot, de blinden, bewust maken van the collateral damage (nevenschade). Zij zijn immers de kanaries in de mijnschacht, zij hebben iets te zeggen over de wereld.’
Out of the box
‘In de psychiatrie valt alles nogal terug op vaste categorieën, terwijl ik heel erg voorstander ben van het out of the box - denken. Alles wat niet past in de stramienen van het dagelijks denken boeit mij.
Ervaringsdeskundigen kunnen het verschil maken in de psychiatrie. Zij zitten tegenwoordig gelukkig mee in het beleid van Vlaams Minister van Welzijn Jo van Deurzen. Door de nieuwe media wordt het ook mogelijk om mensen te bereiken. Mensen die, als het gaat over druk op hun schouders en stress, zullen beamen dat er een probleem is met de ongevoelige maatschappij. En daar ligt de kracht van organisaties zoals HSP Vlaanderen, bij de mensen aan de basis, zij die het aan de lijve ondervinden. Als het politiek niet misbruikt wordt om groepen te isoleren of te stigmatiseren is dit de grootste kracht die je kan bezitten.’
Overcompenseren
‘Veel mensen hebben geen voeling met de realiteit, zij staan op hun selfie te smilen terwijl ze hun kwetsbaarheid, vaak ten koste van anderen, ontkennen. Maar ze zijn wel succesvol, fantastisch en leuk. Dat zijn de ongevoeligen die, als het erop aan komt, héél gevoelig zijn. Omdat ze er echter niet mee om kunnen, overcompenseren ze dat met een schild van destructie. Ze ontkennen hun emoties en vloeken de minste gevoeligheid weg omdat ze hun eigen kwetsbaarheid willen ontkennen.’
Interview | Loeys, L., De Cocon, jaargang 14, editie 81