Interview met psychiater en auteur Dirk De Wachter over de Dag van het Gevoel
Dirk De Wachter, auteur van ‘Borderline Times’ ..., stelt het in de volgende bewoordingen: ‘ Zou het niet goed zijn dat de wereld wat gevoeliger zou worden’. In het algemeen leven we de dag van vandaag in een economische wereld, een succesmaatschappij waar er bijzonder weinig aandacht wordt geschonken aan de natuurlijke kwetsbaarheid van de mens.
Meer en meer mensen vallen uit de boot, vallen uit het succesverhaal of de geluksmaatschappij, die vandaag de norm is geworden. Zij die niet meer mee kunnen met deze snelle maatschappij worden ‘ziek’ genoemd. In feite hebben deze mensen een belangrijke signaalfunctie. Zij geven aan dat het te veel, te lastig, te zwaar is. Dit wordt in onze wereld vertaald naar ‘deze mens is niet meer geschikt om mee te draaien’. De persoon in kwestie wordt dan gediagnosticeerd, gecatalogiseerd, wordt naar de dokter verwezen en als ongeschikt bevonden. Dit allemaal in plaats van naar het gehele plaatje te kijken.
Wat is de plaats van deze mens in het geheel? Hoe zitten de systemen in onze maatschappij in elkaar? Is het niet tijd dat we daarover eens beginnen na te denken? Het wordt hoog tijd dat we niet alleen nadenken over mensen die last hebben, maar die het lastig hebben mèt de maatschappij, met de systemen in onze maatschappij. Denk maar aan de 95.000 depressieve mensen in Vlaanderen die intussen meer dan 1 jaar thuis zitten, de x aantal mensen met burn-out, CVS, fibromyalgie, .. Uiteindelijk is het het systeem dat zal moeten bijsturen.
Hokjesdenken
Op beslissingsniveau zijn gevoelsmatige thema’s zeer belangrijk. Deze komen veel te weinig aan bod. We leven in een efficiëntiecultuur die geen rekening houdt met de gevoeligheid van de mensen. Er is evenwel een gevaar met al de diagnoses die vandaag de dag te pas en te onpas worden gegeven. Intussen is de diagnose borderline zelfs de vergaarbak geworden van de psychiatrie. Vandaar dat ik het persoonlijk gevaarlijk vind ook nog nieuwe hokjes te gaan bijmaken zoals bv met de term ’hooggevoeligheid’. Het zorgt ergens voor autostigmatisering, een nieuw etiket geven dat ‘ziekte’ kan inhouden, terwijl het eerder gaat om ‘ongewoon’, ‘apart’, ‘anders’.
Al die hokjes van de dag van vandaag moeten meer worden genuanceerd. Al deze hokjes moeten we stilaan meer een plaats geven binnen de normaliteit van onze samenleving en breder definiëren dan enkel binnen het economische succesverhaal. Zij die niet zo geslaagd zijn in dit meritocratische model vallen nu uit de boot. Er zit een boodschap in naar de wereld toe. Er wordt te weinig rekening gehouden met de individualiteit van de mens.
We moeten af van het eenheidsworst-denken.
Speedboat
Ziekte en gezondheid worden bepaald door de productiviteit die je hebt. Ben je voldoende productief, dan ben je normaal en ben je niet voldoende productief, dan val je uit de boot, ben je niet normaal. Ik vergelijk het met een speedboot, die stelt dan onze maatschappij voor. Die boot gaat steeds vlugger en vlugger. En op de boeg staan al die succesvolle productieve mensen te roepen ‘Kijk eens hoe snel wij gaan!’. Maar achteraan vallen meer en meer mensen uit de boot. Onze maatschappij heeft dan hulpverleners en psychiaters in een klein reddingsbootje, die de uitvallers moeten opvangen. Maar die gaan niet allemaal meer in dat reddingsbootje. In ons sociaal systeem bevinden teveel mensen zich in nood. En de bootjes raken te vol, dus worden mensen meer en meer enkel met de reddingsvest en een eenmalige hulpkit in het water gelaten.
Hooggevoeligheid
Een groot percentage van de maatschappij kan niet meedraaien, niet functioneren in het huidige systeem, en dat percentage wordt alsmaar groter. Het is dus het systeem dat moet worden herbekeken. Voor mij is hooggevoeligheid een normaal gegeven, dat niet te pathologiseren is. Deze mensen hebben een signaalfunctie.
Het startpunt om het tij te keren in dit geheel zijn kleinschalige initiatieven die de mens, de maatschappij, het beleid sensibiliseren. Zoals bijvoorbeeld de dag van het Gevoel. Gevoelsmatigheid komt immers te weinig aan bod in deze economisch gestuurde maatschappij en werkcontext. “Het moeilijk hebben met iets”, daar is geen plaats meer voor. Deze mentaliteit kan interessant lijken en ook efficiënt, op korte termijn. Op lange termijn echter is dit niet haalbaar.
Draagkracht
De mensen kunnen niet meer volgen. Het verhogen van de draagkracht van de mens kan je ook niet los zien van het systeem, de context. We moeten af van het afgerekend worden op een tijdelijk minder functioneren, we moeten af van het eenheidsworst-denken. Binnen het gezin behandel je je kinderen ook naar hun eigen, unieke, individuele karakter en capaciteiten. Dit moet ook in de werkcontext kunnen. Vroeger bestonden tal van structuren zoals de post, het leger, de NMBS, waar mensen met een iets mindere efficiëntie hun capaciteiten toch met het nodige zelfwaardegevoel konden waarmaken. Ze droegen een uniform en voerden een eervolle job uit. Ze werden gerespecteerd.
Nu kunnen diezelfde mensen het huidige werktempo niet meer aan, ze kunnen niet meer volgen. En dat heeft destructieve gevolgen, ze worden ziek. Ik wil niet terug naar vroeger, maar wil toch nadenken over de relativiteit van de huidige efficiëntiecultuur. De oplossing ligt in een fundamenteel gegeven : Hoe kan je je werk met fierheid blijven doen, op een tempo dat je aankan? Helaas bevinden we ons nog steeds in een citroenpersmodel. Ik krijg vaak de opmerking dat ik teveel naar mijn patiënten luister, wel, dat is net een heel fundamenteel iets: het beleid en de media luisteren te weinig naar deze mensen.
We leven in een efficiëntiecultuur die geen rekening houdt met de gevoeligheid van de mensen.
Interview | -, De Cocon, jaargang 9, editie 50