Sonja Reckers over hoogsensitiviteit op het werk
Naar aanleiding van haar aanwezigheid als panellid in het panel ‘hoogsensitiviteit op het werk’, op de Dag van het Gevoel op zaterdag 19 oktober in Gent, contacteerden wij Sonja Reckers voor een interview.
Sonja Reckers begon haar carrière als gezondheidswerker. Als hulpverlener bij hart-revalidatiepatiënten werd haar duidelijk wat de invloed van stress op het hart is. Ze verdiepte zich verder in het thema invloed van stress op het hart door de opleiding tot gecertificeerd hartcoherentiecoach en vervolgens de masteropleiding Gezondheidswetenschappen aan de universiteit van Maastricht. Vandaaruit zet ze als HR-adviseur haar kennis en expertise in bij organisaties, managers en leidinggevenden om hen te ondersteunen in het reduceren van stressfactoren in de werkomgeving. Daarnaast sterkt ze individuen, teams en leiding-gevenden in het gezond en verantwoord omgaan met stressvolle situaties.
Haar inzicht en ervaring maken dat Sonja Reckers het welzijn op het werk steeds vanuit twee perspectieven benadert. Hoe kan je de werkcontext zodanig vormgeven dat medewerkers geëngageerd en betrokken zijn, met goesting komen werken, minder vaak ziek zijn en ook op een goede manier met veranderingen en stressvolle situaties kunnen omgaan? Ze heeft daarbij bijzondere aandacht voor mensen die, meer dan gemiddeld behoefte hebben aan een dergelijke werkcontext, zoals hoogsensitieve medewerkers.
U heeft recent besloten om als zelfstandige verder te gaan na uw werk voor het Jessa ziekenhuis in Hasselt. Wat hield uw functie daar precies in?
'Bij Jessa was ik Stafmedewerker Gezondheidsbeleid, en dat gedurende negen jaar; sinds 1 januari 2018 wordt dat HRD-adviseur genoemd. Ook toen al werkte ik rond het vergroten van het engagement van de werknemers. We deden dat door om de vier jaar een bevraging te organiseren over engagementsbeleving. Je zou dat een doorgedreven medewerkerstevredenheidsmeting kunnen noemen: we maten niet enkel hoe tevreden mensen waren, maar ook hoe geëngageerd ze zich voelden. De onderliggende visie was dat het ziekenhuis er meer baat bij had te weten dat mensen die misschien minder tevreden waren, wél bereid waren om te werken aan verandering en verbetering. De resultaten van die bevraging gebruikten we om te bepalen welke factoren ervoor zorgen dat een team al dan niet krachtig werkt, en vervolgens om teams ook te begeleiden om tot doelgerichte acties te komen om de veerkracht te versterken.'
Mensen moeten altijd voor ogen houden waarvoor ze iets doen, wat de waarde en de zin van hun bijdrage is.
U gaat nu dus verder als zelfstandige. Wat houdt dat precies in en wat is voor u de grootste meerwaarde van als zelfstandigeaan de slag gaan?
'Als zelfstandige zal ik organisaties en leidinggevenden coachen in veerkracht, met als doel hen bewuster te maken van de factoren die een verhoogd risico op spanning en/of toxische stress vormen in een werkomgeving. Als ze die preventief kunnen weghalen, kunnen hun werknemers zich ten volle bezighouden met datgene waarvoor ze in het team zitten. Voor mij is de meerwaarde van zelfstandige zijn dat ik de domeinen waar ik heel veel energie en voldoening uithaal, meer kan inzetten. Ik wil in mijn job vooral veel betekenen voor mensen. In mijn geval is dat door bezig te zijn rond het mentale welzijn.'
Wat is uw ervaring met het al dan niet rekening houden met de verschillende noden van mensen op de werkvloer?
'Mijn ervaring is dat veel leidinggevenden nog niet helemaal mee zijn met welke factoren de werkbeleving bepalen. Als je je ergens niet voldoende bewust van bent, kan je er ook geen rekening mee houden. Er is echter ruim voldoende wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar welke factoren het werk vermoeiend dan wel motiverend maken. Dat wetenschappelijk kader ligt aan de basis van mijn werkwijze. Mijn ambitie is om leidinggevenden te helpen bij de vertaalslag van theorie naar praktijk.'
Welke zaken of factoren veroorzaken dan de meeste stress op de werkvloer?
'De belangrijkste factor is de omgeving. Veel mensen werken in open spaces of landschapsburelen. Dat kan echter zeer vermoeiend en dus contra-productief werken, zeker voor HSP’s. Je moet immers veel energie hebben om te focussen op je werk, maar tegelijk moet je ook heel veel energie steken in het afwenden van allerlei afleidende factoren, bijvoorbeeld telefonerende collega’s, mensen die plots binnenkomen… Dat zorgt voor een onnodig verlies van energie. De omgevingsfactor is dus zeer bepalend voor zaken als oververmoeidheid, spanning, stress en ook het risico op een burn-out.
Een tweede belangrijke factor is rolonduidelijkheid. In veel teams hebben de werknemers wel een idee wat ze moeten doen, maar is dat onvoldoende besproken binnen het team, waardoor men van elkaar niet precies weet wie wat doet. Dat is vaak een bron van frustratie, want daardoor verliezen mensen tijd aan zaken die efficiënter kunnen verlopen als ze uitbesteed zouden worden aan de juiste persoon. Een derde belangrijke factor is een gebrek aan open, verbindende communicatie. Mensen blijken moeite te hebben met aangeven dat iets niet loopt zoals het zou moeten of dat ze ergens mee zitten. Mensen delen dat niet snel met leidinggevenden, vaak uit angst om afgeschreven te worden of om ongelijk te hebben.'
U zegt dat stress invloed heeft op het hart. Wat is die invloed precies?
'In een stresssituatie stijgen je stresshormonen, o.a. adrenaline en cortisol. Die eerste doet je hart sneller slaan, je ademhaling versnellen en je bloeddruk verhogen. Als dat zich chronisch voordoet, heeft dat dus een chronische impact op je gezondheid en dus ook op je hart. Het verhogen van de hartslag, sneller ademen en een hogere bloeddruk zijn zaken die ons zenuwstelsel automatisch en onbewust doet. Het mooie is dat we bewust invloed kunnen uitoefenen op ons zenuwstelsel, en meer specifiek op onze ademhaling. Door een gerichte ademhalingstechniek kan je je hartritme aanpassen en zo minder stresshormonen produceren. Die techniek heet hartcoherentie*, en je kan dat goed waarnemen door middel van biofeedbackmeting. Kort gezegd komt het hierop neer: je brengt een infraroodsensor aan op je oorlel, verbonden met het biofeedbackprogramma op je pc. Je ademt volgens de hartcoherente* ademhaling en je stelt gelijktijdig vast wat die doet met je hartritme en stresshormonen.
Werkbeleving is een en-en-verhaal. Ook de werknemer heeft een rol te vervullen: ervoor zorgen dat hij in zijn kracht blijft.
Niet alleen voel je je rustiger worden, zoals mensen het aangeven, maar het is ook fysiek waarneembaar en zichtbaar voor jou. Hartcoherentie is een krachtig middel om je preventief in een toestand van verlaagde stress te brengen zodat je denkende brein beter kan doen waarvoor het bedoeld is: weloverwogen beslissingen nemen, oplossingsgericht denken, over jezelf reflecteren…'
Hoe kan je stress op de werkvloer reduceren?
'Alles begint bij het management: zij moeten mee zijn met de wetenschappelijke inzichten en een draagvlak creëren binnen hun team. Leidinggevenden moeten de kapstokken van sterk leiderschap onder de knie hebben om ervoor te kunnen zorgen dat het werk motiverend dan wel stresserend is. Een belangrijke vraag is: hoe medewerkers ertoe brengen dat ze meer autonomie mogen/ kunnen inzetten? Mensen moeten immers gestimuleerd worden om voldoende autonoom te zijn. Dat wil zeggen dat ze heel goed moeten weten wat ze moeten doen, maar ook de vrijheid krijgen om zelf bijvoorbeeld de volgorde van de taken te bepalen. Er moet hen verantwoordelijkheid gegeven worden zodat ze zich meer betrokken en belangrijker voelen. We noemen dat de autonome motivatie: als iets uit jezelf komt ben je er veel meer voor gemotiveerd. Daarnaast is het zeer belangrijk dat er verbondenheid is binnen een team. Het management moet inspirerend en motiverend zijn en geloven in haar mensen. Zo zal de individuele medewerker ook meer geloven in zichzelf en in zijn eigen kracht staan. Een derde punt is gericht werken rond talenten. Veel organisaties staan nog in de kinderschoenen op dat vlak. In een team is het heel belangrijk om te weten wie waar goed in is en welke talenten en competenties er op teamniveau zijn. Je kan mensen nu eenmaal beter motiveren door écht in te zetten op hun talenten.'
Wat zijn veelvoorkomende conflicten op de werkvloer? Hoe kan je die aanpakken?
'Conflicten op de werkvloer gebeuren vaak tussen twee collega’s onderling. Anderen kiezen vervolgens een kant, waardoor er kliekjes ontstaan, wat dan weer voor spanningen zorgt. Leidinggevenden willen vaak bemiddelen, maar hebben niet altijd de juiste bemiddelingsvaardigheden. Door bemiddelende communicatie te voeren, voorkom je al grotendeels de escalatie van conflicten. Als conflicten echt heel hevig worden, dan is het aangeraden om er een neutrale derde bij te halen. Dat is een cruciaal punt bij bemiddeling. Ik heb net zelf de opleiding tot erkend bemiddelaar achter de rug, waarbij ik bemiddel bij conflicten op de werkvloer. Daar zie je dat die neutraliteit bijzonder belangrijk is. Een leidinggevende daarentegen is vaak niet helemaal neutraal, want hij staat voor de organisatie en heeft een doel voor ogen. Wanneer ik gevraagd word door leidinggevenden om te bemiddelen in een conflict, hebben zij bijvoorbeeld heel vaak de neiging om op voorhand aan te geven welke kant de bemiddeling op moet gaan. Als bemiddelaar moet je echter écht neutraal zijn. Het zijn de twee partijen die samen bepalen, vanuit hun uiteenlopende verschillen, waar er een verbinding gevonden kan worden. Op welke vlakken willen ze wel vooruit en wel verder samenwerken? En op welke vlakken eventueel niet?'
Werken in een omgeving die niet positief naar jou kan kijken, is heel nefast.
Waarom vindt u de Dag van het Gevoel zo belangrijk?
'Wat ik vooral heel belangrijk vind is het voelen, in eender welke situatie. Zeker ook in een werkcontext is dat voelen uitermate belangrijk: als je je goed in je vel, begrepen, erkend en gewaardeerd voelt, dan geeft dat energie en motivatie. Dat maakt dat mensen warme, gelukkige mensen worden. HSP of niet, dat is voor iederéén belangrijk!'
Wat zou u graag nog willen meegeven aan onze lezers?
'Ik wil nog eens benadrukken dat het heel belangrijk is om heel goed in verbinding met jezelf te komen: wat heb ik nodig om hier goed te kunnen functioneren? En dat ook durven bespreken met je leidinggevenden, waarbij je goed je vraag verbindt met je eigen behoeften. Bijvoorbeeld, je zegt beter niet: ‘Ik wil graag in een aparte ruimte werken’, zonder een reden. Leg ook uit waarom dat voor jou nodig is en vanuit welke behoefte die vraag komt. Dan kan de ander veel meer begrip opbrengen. We praten vaak over oppervlakkige zaken en zijn ons er vaak niet bewust van dat we meer effect kunnen bereiken door het over onze onderliggende waarden en behoeften te hebben. Dat is iets wat ik bewust bijbreng in mijn workshops rond verbindende communicatie. Als mensen dát kunnen, kunnen ze ook veel beter moeilijke thema’s bespreken en frustraties en conflicten vermijden. Ik zei eerder ook al: zelfzorg boven teamzorg. Als je niet voor jezelf zorgt, kan je op den duur ook niet meer voor andere mensen zorgen. Dat bijbrengen aan leidinggevenden zodat ze daarvoor openstaan is mijn doel. Het zou immers voor zoveel minder stress en burn-outs zorgen!
Men zegt soms dat mensen, als ze een organisatie verlaten, dat doen omwille van de mensen. Dat leert mijn ervaring mij ook: men gaat ergens weg omdat het niet klikt met de leidinggevenden. Als die match niet goed zit, is werken bij de organisatie heel uitputtend. Vaak is het zo dat mensen weinig positieve feedback krijgen, waardoor hun zelfvertrouwen daalt. Werken in een omgeving die niet positief naar jou kijkt, is heel nefast. Mensen beginnen dan te twijfelen aan zichzelf. In een andere werkomgeving besef je dan dat je het wél kan en er wél om gewaardeerd wordt. Slechts een paar gifkikkers in het team kunnen heel bepalend zijn, en HSP’s voelen dat vaak sneller aan. Ten slotte wil ik nog dit meegeven: las tijdens je werk voldoende pauzemomenten in. Ontkoppel om de input in je brein een plaats te geven en je energie te doseren. Om het uur even time-out nemen, al is het maar om naar het toilet te gaan of een nieuwe tas thee te halen, pauze is cruciaal!'
* Hartcoherentie betekent dat het versnellen en vertragen van onze hartslag op elkaar zijn afgestemd. Wanneer we inademen versnelt onze hartslag en wanneer we uitademen vertraagt die. Als we de twee regelmatig afwisselen, spreken we over hartcoherentie.
Interview | Steurbaut, E., De Cocon, jaargang 15, editie 89