Vooroordelen en stigma's binnen de geestelijke gezondheidszorg
Als HSP of persoon met om het even welke psychische kwetsbaarheid, word je vaak geconfronteerd met stigma's en vooroordelen. In de eerste plaats die van jezelf. Vervolgens ervaar je vaak angst voor het oordeel van anderen. En tenslotte is er ook het effectieve vooroordeel, en de discriminatie door de maatschappij.
Verandering begint bij je zelf
Het is niet eenvoudig, je eigen vooroordelen loslaten, alle moetens en willens in je hoofd loslaten en in vraag stellen. Moet ik dit echt? Waarom? Van wie? Vaak kom je dan bij jezelf uit. Het is een proces van aanvaarden dat je 'anders' bent, kleinere batterijen hebt dan de mensen rondom jou. Je kan niet (wat je denkt dat) anderen kunnen en bent stomverbaasd dat zij moeiteloos alle ballen in de lucht (lijken te) kunnen houden. Het is een zoektocht naar het inbouwen van meer rust en tijd voor jezelf in een wereld die steeds sneller gaat. Je gaat op zoek naar de randvoorwaarden waarbinnen je wél goed kan functioneren. Een psycholoog of therapeut kan helpen. Hij of zij houdt je een spiegel voor, helpt je op zoek te gaan naar waar je grenzen liggen en hoe je deze kan bewaken, welke zaken in je leven je belemmeren en waar je (vergeten) krachten en sterktes liggen. Denk jij wat ik denk dat je denkt?
Je angst voor het oordeel van anderen speelt vaak een belangrijke rol. Die moet je overwinnen zodat je met anderen over je zorgen kan praten. Het is angstaanjagend, maar eens je de stap gezet hebt is het enorm bevrijdend. Ook hier geldt het gekende advies: praten helpt. Praat erover met collega's en leidinggevenden waar je je goed bij voelt. Bereid je goed voor op een moment waarop je je niet emotioneel voelt en bedenk wat je wil zeggen, neem eventueel een spiekbriefje mee of stuur een e-mail achteraf. Zorg dat je voor jezelf weet wat je nodig hebt, en stel zelf al een paar zaken voor die het voor jou makkelijker en efficiënter kunnen maken. Laat hen oordelen welke tegemoetkomingen mogelijk zijn. Vaak is er meer mogelijk dan je dacht, en was je angst voor het oordeel van een ander veel groter dan het oordeel zelf. Voor vriendschappen geldt hetzelfde: praat erover. Je ontdekt al snel dat iedereen wel ergens mee worstelt. Hetzelfde geldt voor je familie. Jullie lijken in meer op elkaar dan je denkt.
Vaak is er meer mogelijk dan je had durven dromen, en was je angst voor het oordeel van een ander, veel groter dan het oordeel zelf.
Het kan heel helpend zijn om te weten wat je familiegeschiedenis is. Zijn er nog mensen die het moeilijk hadden in je familie? Hoe gingen zij daarmee om? Is een deel van je kwetsbaarheid erfelijk, en dus onveranderlijk? Ik zal je een geheimpje vertellen: die supermensen die alles onder controle hebben? Die bestaan niet! Of ze doen heel hard alsof.
Als je erover kan en durft praten, heb je vaak heel veel steun aan familie, vrienden, je partner. Maar zij zijn geen hulpverleners. Ga daarom als het nodig is tijdig op zoek naar een psycholoog of therapeut. Het is belangrijk dat je je op je gemak voelt, anderzijds moet het ook iemand zijn die je tot nieuwe inzichten brengt en confronteert met jezelf.
If overthinking situations burned calories, I'd be dead.
Vooroordelen en discriminatie in de maatschappij
De vooroordelen waarmee mensen met een psychische kwetsbaarheid kampen zijn belemmerend. Sommigen ervaren het als nóg een extra ziekte erbij. Mensen weten niet hoe te reageren als je je verhaal vertelt. Mensen gaan je soms overdreven betuttelen en je het gevoel geven dat je dan niets meer kan. Er wordt getwijfeld aan je capaciteiten. Je wordt gediscrimineerd. En dat terwijl je kwetsbaarheid ook een enorme kracht en kennis met zich meebrengt. Onbekend is onbemind, vandaar dat er meer en meer campagnes zijn om mentale gezondheid bespreekbaar te maken, bijvoorbeeld Samen veerkrachtig, Té Gek!?, Rode Neuzendag … Correcte verslaggeving door media en journalisten is daarnaast ook van groot belang, om niet te focussen op sensatie maar om, zonder taboes, duiding en informatie te geven over een bepaalde problematiek.
Financiële drempels
Veel mensen met een laag inkomen hebben geen toegang tot psychologische hulp. De uitkeringen en minimumlonen in België zijn te laag. Men zegt: 'Als de huur, elektriciteit, gas en water betaald zijn, kunnen we net eten kopen. Dokterskosten, laat staan psychologen, kunnen er niet meer af.' Daarenboven maakt armoede je veel kwetsbaarder voor psychische klachten. Hoe kom je tot rust in een klein, vochtig appartement zonder tuin? Hoe stap je uit een ongelukkige relatie zonder financiële middelen? Gezien 20% van de bevolking onder de armoedegrens leeft of daarmee flirt, gaat het om een groot en belangrijk aandeel van de bevolking.
My doctor asked if anyone in my family suffered frommental illness. I said: “No; we all seem to enjoy it".
Medicatie versus therapie
Medicatie kan een hulpmiddel zijn, maar in de eerste plaats ga je best in therapie. Echter, voor 5 euro kan je drie maanden verder met een doosje antidepressiva, terwijl drie maanden naar een psycholoog gaan al gauw honderden euro’s kost. Dat toont aan dat er grote financiële drempels zijn om in therapie te gaan. Er zijn gelukkig wel de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) en de Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW), waar je nagenoeg gratis terecht kan. Jongeren kunnen steeds terecht bij het JAC, Tejo of Awel. De dienstverlening is er professioneel en zeer betaalbaar, maar er zijn jammer genoeg lange wachtlijsten, die oplopen van vier maand tot meer dan een jaar.
We kunnen de positieve evolutie waarbij ook psychische zorg steeds beter wordt terugbetaald door de mutualiteiten, in het bijzonder voor kinderen en jongeren, alleen maar toejuichen en verder aanmoedigen. Maar is dat genoeg?
Bron: Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting (2020) Feiten en cijfers, Hoeveel mensen lopen gevaar in armoede te geraken? Geraadpleegd op 30/07/2020 via https://www.armoedebestrijding.be/wp-content/uploads/2020/04/cijfers_aantalarmen.
Informatief | De Corte, J., De Cocon, jaargang 16, editie 95