Wat is HSP?
Wat is hoogsensitiviteit?
Hoogsensitiviteit is geen ziekte of stoornis, maar een persoonlijkheidskenmerk met verschillende eigenschappen. Net als een natuurlijke oog- of haarkleur, is een gevoeliger zenuwstelsel aangeboren. Een zogenaamde HSP (Highly Sensitive Person of hoogsensitief persoon) is iemand die gevoeliger is voor indrukken en prikkels dan gemiddeld. Hij of zij neemt subtielere nuances waar in de lichaamstaal en stemmingen van anderen en is gevoeliger voor licht, geuren en geluiden. Daardoor raken hoogsensitieve mensen sneller overprikkeld en hebben ze sneller de behoefte zich terug te trekken op zichzelf.
Elaine Arons definitie van hoogsensitiviteit
Volgens dr. Arons definitie hebben hoogsensitieve personen (HSP) een gevoelig zenuwstelsel, zijn ze zich bewust van subtiele veranderingen in hun omgeving, en zijn ze gemakkelijker overweldigd in een zeer stimulerende omgeving. Het sleutelkenmerk echter is dat ze, in vergelijking met de 80% die het kenmerk niet hebben, alles rondom hen veel meer verwerken – erover reflecteren, erop verder denken, associaties maken. Dat verwerken van prikkels gebeurt echter niet volledig bewust, het komt aan de oppervlakte als intuïtie. Dit kenmerk vertegenwoordigt een overlevingsstrategie die we terugvinden in vele diersoorten, maar altijd bij een minderheid van de populatie.
Bron: https://hsperson.com/books/the-highly-sensitive-person/
Elaine Aron somt de vier belangrijkste kenmerken van hoogsensitiviteit op aan de hand van het letterwoord DOES:
D = diepgaande verwerking van prikkels en informatie;
O = overstimulatie of overprikkeling;
E = emotionele intensiteit (HSP’s vertonen een intensere reactie op zowel positieve als negatieve prikkels); de E staat ook voor ‘empathie’ of ‘inlevingsvermogen’;
S = sensorische sensitiviteit, gekenmerkt door opmerkzaamheid en oog hebben voor detail.
Andere definitie van hoogsensitiviteit
Een persoon met HSP kenmerkt zich door een sterke vaardigheid om externe factoren waar te nemen en te verwerken, waardoor er een verhoogde kwetsbaarheid ontstaat voor overprikkeling. Afhankelijk van in welke situatie de persoon met HSP zich bevindt, kan de reactiviteit (veroorzaakt door de overprikkeling) een belemmering zijn voor de verdere (zelf-)ontwikkeling.
Het eerste kenmerk, de diepgaande verwerking van informatie is hét belangrijkste kenmerk.
De drie andere kenmerken (overprikkeling, emotionele intensiteit en sensorische intensiteit) zouden eerder een gevolg van die diepgaande verwerking zijn. Die diepgaandere verwerking van informatie is overigens duidelijk te zien op fMRI-scans: de hersenen van HSP’s lichten in meer gebieden op als ze een bepaalde opdracht of prikkel verwerken dan de hersenen van de niet-HSP’s (cfr. onderzoek Bianca Acevedo).
Bron: Van Hoof, E., Hoogsensitief, 2016, Lannoo Campus.
Lees verder onder de blokken.
Meer weten
Klacht of kracht?
Afhankelijk van de omgeving en gebeurtenissen doorheen iemands leven, kan de beleving van hoogsensitiviteit sterker of minder sterk worden, maar het zal altijd aanwezig zijn. Het is immers een manier van “zijn”, een aspect van je persoonlijkheid; er zullen dus nooit twee identieke hoogsensitieve mensen zijn. Elk hoogsensitief persoon beleeft z’n hoogsensitief-zijn op een eigen, unieke manier. Fleur Van Groningen vertelt in het filmpje hiernaast hoe zij dat beleeft.
Ook de nodige zelfzorg toepassen en met je hoogsensitiviteit leren omgaan zal voor iedere HSP een individueel groeiproces zijn. Door dat groeiproces kan een HSP zowel fysieke als psychische aandoeningen/problemen voorkomen, en leren streven naar een kwaliteitsvol leven dat bij zijn of haar unieke, sensitieve persoonlijkheid past.
Omgaan met overprikkeling
Elk ogenblik van de dag doen we indrukken op en staan we bloot aan allerlei prikkels van buitenaf. Smaken, geuren, geluiden, bewegingen, kleuren en sferen nemen we voortdurend en vaak onbewust via onze zintuigen op. Daarnaast ontvangen we ook nog van binnenuit extra prikkels in de vorm van onze gevoelens en gedachten.
HSP’s hebben meer tijd nodig om die indrukken te verwerken dan minder gevoelige personen. Om dat proces te verbeteren, hebben ze meer behoefte aan zich terug trekken. Dikwijls zijn ze zich echter niet bewust van die behoefte of krijgen ze er de kans niet toe. Om overprikkeling en ongewenste gevoelens te voorkomen is rust en zich terugtrekken echter een kernelement in de zelfzorg voor HSP’s.
Bekijk onze tips voor omgaan met je hoogsensitiviteit.
Verstand vs. gevoel
In onze maatschappij wordt hoogsensitiviteit niet altijd begrepen. De Westerse cultuur leert ons het verstand te laten primeren op het gevoel. Daardoor leren we van kleins af aan onze gevoelige kant te negeren en niet te luisteren naar de signalen van ons lichaam en ons hart. Dat kan op lang termijn leiden tot innerlijke conflicten en ontevredenheid op meerdere levensdomeinen.
Het is dus belangrijk om zich bewust te worden van zijn of haar HSP-zijn en op een evenwichtige manier te leren omgaan met de eigen behoeftes en noden. HSP’s zijn niet altijd makkelijk te herkennen, aangezien zij als kind vaak geleerd hebben hun hoogsensitiviteit te camoufleren of ‘uit te schakelen’ uit overlevingsdrang. Toch blijft de eigenschap inherent aanwezig en wanneer een HSP zichzelf en het kenmerk beter leert kennen, zal dat zijn of haar leven gegarandeerd een positieve wending geven.
Positieve kenmerken en valkuilen
Positieve kenmerken
Wanneer een HSP zelfinzicht verwerft en leert te zorgen voor zichzelf, leidt de karaktertrek tot tal van voordelen, zoals onder andere:
- Kleine nuanceverschillen opmerken in kleuren, sferen, geuren
- Een zeer groot empathisch vermogen
- Signaleren en vermijden van fouten
- Sterke intuïtie
- Gewetensvol te werk gaan en een harde werker zijn
- Creativiteit
- Een goede concentratie hebben wanneer niet afgeleid
- Snel inzicht, originele en creatieve oplossingen
- Planten en dieren beter aanvoelen
- Zorgzaamheid en empathie
- Nadenken over de diepere zin van het leven
- …
Deze voordelen kunnen op een positieve manier aangewend worden in het werk en in het privéleven.
Nadelen en valkuilen
Velen ervaren hun hoogsensitiviteit niet als een positieve karaktertrek, jammer genoeg, omdat het in deze hectische en veeleisende samenleving moeilijk is om staande te blijven. Geen paniek, want leren omgaan met je hoogsensitiviteit is een ontwikkelingsproces met vallen en opstaan. Een geduldig, luisterend oor van een vertrouwenspersoon, maar ook een psycholoog of psychotherapeut kunnen je stap voor stap op weg helpen. Neem een kijkje op de pagina van ons netwerk van therapeuten, psychologen en coaches.
Dit zijn een paar van de meest voorkomende nadelen en valkuilen aan hoogsensitief zijn.
Overprikkeling en vermoeidheid
HSP’s zijn extra gevoelig voor prikkels, zowel die van de omgeving (bv. lawaai, geuren…) als die van binnenuit (bv. emoties of fysiek ongemak). Al die prikkels moeten verwerkt worden, wat zeer vermoeiend is, waardoor het nodig is om zich in rust en stilte te kunnen terugtrekken of zich creatief te uiten. Wanneer een HSP zich niet kan terugtrekken en de overvloed aan prikkels niet meer verwerkt krijgt, is er sprake van overprikkeling. Dat kan zich uiten in barstende hoofdpijn, plotseling extreem moe zijn, het gevoel hebben bij alles te zullen beginnen huilen… Iedereen kan last hebben van overprikkeling, maar door de diepgaande verwerking van informatie vraagt dat verwerkingsproces bij HSP’s meer tijd en energie.
Té empathisch zijn
Drukte en sociale gebeurtenissen gaan HSP’s liever uit de weg en ze functioneren beter alleen dan in groep. Een diepgaand één-op-één gesprek geniet hun voorkeur. Omdat ze zich goed kunnen inleven in anderen, bestaat het gevaar dat ze zich verliezen in de emoties van anderen. Het is belangrijk om zich daarvan bewust te worden, even te pauzeren en te reflecteren om zich te onderscheiden van de gevoelens en emoties van de andere. Anders bestaat het gevaar dat HSP’s worden leeggezogen door anderen, zelf geen energie meer hebben en bijgevolg extra prikkelbaar worden.
Stressgevoeligheid
Een specifieke soort prikkel is stress, en prikkels veroorzaken op hun beurt stress. Aangezien HSP’s sneller last krijgen van prikkels, geldt hetzelfde voor stress. Ook op dat vlak hebben ze nood en behoefte aan zich terugtrekken in een stressloze omgeving om de stressprikkel te verwerken. Vooral op de werkvloer is het belangrijk om daarmee rekening te houden en voldoende pauzes in te lassen (meer over werk). Een goed evenwicht tussen werk en privé/ rust is van groot belang.
Perfectionisme
Een HSP is doorgaans nauwgezet en perfectionistisch ingesteld, en vaak wil hij de dingen té goed doen. Dat kan de diepliggende oorzaak zijn van vele kwalen, o.a. chronische vermoeidheid, grote stemmingswisselingen, faalangst, uitstelgedrag, depressies en verslavingen. Ook aan keuzestress kan perfectionisme ten grondslag liggen. Mild zijn voor jezelf en de ander kan al heel wat helpen. Goed is goed genoeg!
Gevoelig voor kritiek
HSP’s zijn gevoelig voor kritiek, maar zijn daarom nog geen ‘watjes’ of ‘huilebalken’. Door hun groot empathisch vermogen zijn ze ingesteld op ‘het goede doen’ voor iedereen, en als dat eens niet blijkt te lukken, komt dat extra hard aan. Natuurlijk hangt het ook af van het soort kritiek die gegeven wordt, of de HSP erdoor gekwetst wordt. Positieve, opbouwende feedback mag altijd, maar sterk negatieve, afbrekende kritiek zal niet in goede aarde vallen en de HSP diep, persoonlijk kwetsen.